Blog
Qi, louter ervaring
Jan van der Greef, Driebergen, Juni 2021
In zijn inspirerende blog van december heeft Yan Schroën gereflecteerd op het onbeschrijfelijke van ‘Qi’. En dat onbeschrijfelijke maakt het tevens zo uitdagend, want eigenlijk willen we zo graag alles be-‘grijpen’ om een gevoel van controle hebben over de dingen om ons heen. Het Taoïsme leert ons echter via de non-dualiteit het belang van loslaten, van accepteren van wie we zijn en van wat is en bovenal om te vertrouwen op het leven zelf.
In mijn leven volgde, vanuit de passie voor natuur gecombineerd met verwondering en nieuwsgierigheid over wat er is, de stap in de wetenschap als een vanzelfsprekendheid. Mijn gevoel dat in de natuur alles met elkaar verbonden is, was hierbij het uitgangspunt. Dit resulteerde in het ontwikkelen van systeembiologie en was in eerste instantie voornamelijk technologisch gericht op het meten van verbindingen in het menselijke lichaam. Het opende een geheel nieuwe wereld voor mij. Ineens bleek bijvoorbeeld de cholesterolconcentratie maar een miniem detail in de dynamische context en ritmiek van het leven. Gaandeweg ontvouwde zich mijn holistische wereldbeeld en naast biochemische patronen en regelsystemen voegde ik ook psychologische en sociale inzichten toe en zo ontstond er een biopsychosociaal model voor gezondheid en welzijn.
Dit bleek echter ontoereikend te zijn voor de bestudering van welzijn en zo voegde zich er een spirituele component bij. De systeembiologie verbreedde zich steeds verder en dat resulteerde uiteindelijk in het ‘Sino-Dutch center for Personalized and Preventive Medicine (SD-PPM)’.
De holistische kennis van de Chinese geneeskunst, met het Taoïsme als onderliggende filosofie, verbond de oude wijsheden met de moderne technologische metingen en zo hebben we een brug gecreëerd tussen beide werelden.
Tijdens deze ontwikkeling voelde ik het keurslijf van de moderne wetenschap steeds meer wringen. In de moderne wetenschappelijke methode bestudeer je namelijk het gedrag van een onderwerp vanuit een derde persoon perspectief. Zo creëer je ogenschijnlijk een objectief beeld, maar dit is wel gebaseerd op een perspectief van afgescheidenheid. Dat voldeed natuurlijk totaal niet, omdat ik juist de verbondenheid met alles wil verkennen.
De filosofie bood mij een belangrijke verdieping, omdat de ‘wat’-vraag centraal staat, namelijk ‘wat’ is de essentie achter het bestudeerde gedrag. De combinatie van wetenschap en filosofie ervaar ik als zeer verrijkend, maar het heeft voor mij wel de bijwerking dat ik steeds meer in mijn denken word vastgezet.
Een verruiming vanuit intuïtie en ervaring werd een onbedwingbaar verlangen, zodat ik het onbeschrijfelijke en mystieke achter ‘wat is’ verder heb onderzocht via mijn gevoel en directe ervaring.
De kunst, in mijn geval dus de natuurfotografie, biedt die mogelijkheid met verbeelding als oneindige bron van creatie. Zo werd symbolische natuurfotografie mijn aandachtsveld en kon ik vanuit mijn gevoel betekenis en verdieping geven aan bestaande concepten, met name uit het Taoïsme. Het resulteerde eind 2019 in mijn boek ‘Beyond Oneness, bridging the seen and the unseen’, waarin impressionistische en abstracte beelden de brug vormen naar het mystieke.
De beelden bieden voor mij de mogelijkheid om bijvoorbeeld Qi te visualiseren en daarmee contact te krijgen. In de afbeelding is zo’n visualisatie te zien van ‘Qi’ uit het thema ‘Birth of life’. Het is een beeld van een omhoogvliegende kleine jager in een Noors fjord. Uitdrukkingen die voor mij in de richting wijzen van de essentie achter Qi zijn ‘vrijheid in verbondenheid’, ‘beweging in het ritme van het universum’ en ‘vrede die alle verstand te boven gaat’. De vorm van het beeld vertoond mijns inziens sterke overeenkomst met de schrijfwijze van Qi in de Cao Shu periode (Song dynasty 960–1279).


Jan van der Greef (1952) is emeritus hoogleraar systeembiologie in Leiden, was principal scientist bij TNO en medeoprichter van het Sino-Dutch Centre for Preventive and Personalised Medicine. Verwondering en nieuwsgierigheid kenmerken het leven van Jan van der Greef met patroonherkenning in de natuur als rode draad. In zijn tienerjaren begon hij met het fotograferen van vogels, ondanks dat hij op zijn 4e levensjaar werd getroffen door polio. Zijn wetenschappelijke werk in de systeembiologie en zijn natuurfotografische activiteiten vervloeiden als vanzelfsprekend en richtten zich steeds meer op de verbondenheid van mens en natuur en het mystieke. In de loop der tijd zijn voor hem de grenzen tussen filosofie, wetenschap en kunst verdwenen. In de afgelopen twintig jaar heeft hij zich gespecialiseerd in het vastleggen van zijn gevoel in de natuur, waardoor zijn werk meer impressionistisch en abstract is geworden. Zijn werk is geprezen door Sir David Attenborough en veelvuldig onderscheiden bij de meest prestigieuze internationale fotowedstrijden.
Het boek Beyond Oneness is een meesterwerk van fijne kunst van Jan van der Greef, een high-end salontafelboek geproduceerd op het beste papier en de beste beschikbare materialen. De mix van betoverend mooie figuratieve, impressionistische en abstracte beelden creëert een brug tussen de binnen- en buitenwereld. Visuele poëzie op zijn best. De stroom van thema’s geeft een kijkje in ‘tijdloos en ruimteloos’, het onbeschrijflijke. Het is een toegangspoort tot de eeuwigheid, resonerend met diepe mystieke gevoelens van zingeving en verbondenheid. Het boek heeft een inleg met 7 vertalingen inclusief Nederlands.
De jury van de ‘Wildlife Photographer of the Year 2018’ beschreef zijn winnende zwart-wit beeld ‘The Vision”, welke opgenomen is in dit boek, als volgt: “This is photography written in capital letters, an artistic transition from the ordinary to the otherworldliness”.
Zijn boeken zijn te koop via www.janvandergreef.com en www.beyondoneness.com. Lezingen zijn zowel live en als opnamen te bekijken via www.photographyexperts.com